Στιγμιότυπα του Δαφνιά Μεσολογγίου

21 Φεβ 2010

Οι ασβεστούχοι βάλτοι της Τριχωνίδας

Οι ασβεστούχοι βάλτοι της Τριχωνίδας

Η περιοχή της Τριχωνίδας στη Δυτική Ελλάδα (Νομός Αιτωλοακαρνανίας) ως πόλος έλξης ανθρωπογενών και αναπτυξιακών δραστηριοτήτων, αλλά και περιοχή σημαντικού περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος οριοθετείται μεταξύ των άλλων από τη Λίμνη Τριχωνίδα, τα υγροτοπικά της συστήματα και την παραλίμνια μεταβατική ζώνη ανάμεσα στις καλλιεργούμενες περιοχές, τους καλαμιώνες και τα παραλίμνια δάση στοές και τις συστάδες σπάνιων ή τυπικών οικοτόπων.

Από την άποψη του υδάτινου περιβάλλοντος, η κυρίαρχη δομή της λίμνης διασυνδέεται περισσότερο ή λιγότερο σταθερά με ρυάκια, κανάλια, χειμάρρους και ημίκλειστους θύλακες παράκτιων νερών, με υγροφυτικές, υγρόφιλες και υδρόβιες κοινότητες, με τους καλαμιώνες, με τα υγρά λιβάδια, με βαλτώδεις και ελώδεις περιοχές, καθώς και με επίπεδα λασποτόπια και αμμώδεις ή χαλικώδεις υγροτοπικές περιοχές.

Ανάμεσα στο υγροτοπικό αυτό περιβάλλον, ιδιαίτερα σημαντικοί για την περιοχή της Τριχωνίδας, ως προς την προτεραιότητα προστασίας και διατήρησής τους, είναι οι οικότοποι ''ασβεστούχοι βάλτοι'' (calcareous fens). Ο τύπος αυτός του οικοτόπου στην Τριχωνίδα χαρακτηρίζεται από την φυτοκοινότητα με το ''Κλάδιο ο Μαρίσκος'' (Cladium mariscus), κοινώς ''Κοψιάς'' και είδη ''Κάρεξ'' (Carex spp), όπως αναφέρονται στο NATURA-2000 και αποτελούν οικοτόπους προτεραιότητας για προστασία και διατήρηση. Γενικά, οι ''βάλτοι'' (fens) αυτοί μαζί με τις περιοχές των ''τελμάτων'' (bogs) ανήκουν στους γνωστούς υγροτόπους με το όνομα ''τυρφώνες'' (mires, moors, peatlands).

Ειδικότερα, οι τυρφώνες ανήκουν στα υγροτοπικά οικοσυστήματα τα οποία χαρακτηρίζονται από υγρά, σπογγώδη και φτωχά αποστραγγιζόμενα τυρφώδη εδάφη. Σε παγκόσμιο επίπεδο οι τυρφώνες καλύπτουν μεγάλες εκτάσεις του βορείου ημισφαιρίου σε ψυχρές εύκρατες συνθήκες με υψηλή βροχόπτωση και υγρασία που συνοδεύεται από χαμηλή εξατμισοδιαπνοή, ενώ πολύ μικρότερες είναι οι περιοχές με τυρφώνες της νότιας Ευρώπης. Στην Ελλάδα οι πλέον γνωστοί τυρφώνες απαντώνται στις λίμνες Μικρή Πρέσπα, Άγρα, Χειμαδίτιδα, Βουλκαριά, Παμβώτιδα, και στο έλος Καλοδίκη, στη λιμνοθάλασσα Κορυσίων, Καϊάφα, στα τενάγη των Φιλίππων και αλλού.

Γενικά, οι βάλτοι (fens) αυτοί έχουν συνήθως όξινες συνθήκες με ανάπτυξη οξύφιλης βλάστησης και τροφοδοτούνται αποκλειστικά μόνο από το νερό της βροχής (βροχοτροφικά συστήματα - ombrotrophic) που είναι πολύ φτωχά σε θρεπτικά συστατικά. Αντίθετα, οι βάλτοι (fens) έχουν μετρίως όξινες έως αλκαλικές συνθήκες (ανοργανοτροφικά συστήματα - minerotrophic), τροφοδοτούνται με νερό και θρεπτικά συστατικά κυρίως από υπόγεια νερά, τα γειτονικά επιφανειακά ή ημιεπιφανειακά νερά και τα νερά της βροχής.

Στους βάλτους, γενικά, κυριαρχούν από τα φυτά τα αγροστώδη γρασίδια, βούρλα, καλάμια και βρυόφυτα, ενώ η βιοποικιλότητά τους είναι πλουσιότερη όταν πρόκειται για ''ασβεστούχους βάλτους'' (βάλτοι με ασβεστολιθικό μητρικό πέτρωμα, όπου το πέτρωμα αυτό και οι επιφανειακές αποθέσεις δημιουργούν ουδέτερες έως ελαφρά αλκαλικές συνθήκες και αυξημένες συγκεντρώσεις ορυκτών αλάτων, όπως π.χ. ασβέστιο).

Οι βάλτοι και γενικότερα όπως όλοι οι υγρότοποι, προσφέρουν σημαντικά οφέλη στην λεκάνη απορροής τους όπως είναι η παρεμπόδιση και η ελαχιστοποίηση των πλημμυρικών φαινομένων, η ρύθμιση του κλίματος, ο εμπλουτισμός των υπόγειων νερών, η προστασία από τη διάβρωση, η απορρόφηση του διοξειδίου του άνθρακα, φίλτρο καθαρισμού των νερών, αξιοποίηση της ηλιακής ακτινοβολίας και διατήρηση της βιοποικιλότητας, σταθερά τροφικά πλέγματα, ασφαλές καταφύγιο πουλιών και ψαριών, ευκαιρίες για έρευνα και αναψυχή.

Οι ασβεστούχοι βάλτοι της Τριχωνίδας χαρακτηρίζονται φυσιογνωμικά κυρίως από την παρουσία των φυτών ‘‘Κλάδιο’’ και ‘‘Κάρεξ’’, έχουν υψηλό βαθμό ευαισθησίας και η ύπαρξή τους στηρίζεται σε λεπτές υδρολογικές και περιβαλλοντικές ισορροπίες.

Δημιουργήθηκαν κυρίως μέσα από τις διαδικασίες της συνεχούς απόθεσης οργανικού φυτικού υλικού (νεκρό φυτικό υλικό σε ημιαποσύνθεση = τύρφη) και της απόθεσης ιζημάτων σε αβαθή τμήματα της παράκτιας και παραλίμνιας περιοχής της λίμνης. Η ύπαρξη της τύρφης στα εδάφη των ασβεστούχων βάλτων εμποδίζει τη γρήγορη κίνηση του νερού και παγιδεύεται εκεί ένα σημαντικό τμήμα του.

Οι ασβεστούχοι βάλτοι, επειδή είναι ευαίσθητα και ασταθή οικοσυστήματα επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από τις μεταβολές της στάθμης του νερού. Έτσι, ανάλογα με τις υδρολογικές συνθήκες, τη σύσταση του εδάφους και τις κυρίαρχες φυτοκοινότητες, οι ασβεστούχοι βάλτοι της Τριχωνίδας διακρίνονται σε περιοχές με:

- Χαμηλό υδροφόρο και μάλλον στέρεο έδαφος. Εδώ, η σύνθεση της κοινωνίας περιλαμβάνει κυρίως τα φυτά, Κλάδιο (Cladium mariscus), Νεροκάλαμο (Phragmites australis), είδη Κάρεξ (Carex distans, C. Pseudocyperus), Καλυστέγη (Calystegia sepium), Κίρσιο (Cirsium arvense), Αγριοτριανταφυλλιά (Rubus sanctus), Πλαντάγκο (Plantago major), Δορύκνιο (Dorycnium rectum), Λύθρο (Lythrum junceum), Ευπατόριο (Eupatorium cannabinum), κ.ά.

- Υψηλό υδροφόρο και μάλλον καλή κάλυψη τους από νερά για μεγάλες περιόδους. Σ’ αυτές τις συνθήκες η σύνθεση των φυτών περιλαμβάνει κυρίως τα Κλάδιο, είδη Κάρεξ, Νεροκάλαμο, Καλυστέγη, Γάλιο (Galium debile), Σκίρπο (Schoenoplectus lacustris), Νεροϊριδα (Iris pseudacorous), Πλαντάγκο, Περίπλοκα (Periploca graeca), Σάκχαρο (Saccharum ravennae), κ.ά.

Από την άποψη της πανίδας και ανάλογα με τις συνθήκες διαβιούν ή φωλιάζουν στις πιο πάνω περιοχές αμφίβια, ερπετά, τρωκτικά, πτηνά, ψάρια, έντομα, αράχνες, σκουλήκια, κ.ά.

Οι ασβεστούχοι βάλτοι της Τριχωνίδας με το ‘‘Κλάδιο ο Μαρίσκος’’ ή κοινώς ‘‘Κοψιάς’’ και είδη ‘‘Κάρεξ’’ αποτελούν δείκτη διατήρησης των υδρολογικών και περιβαλλοντικών συνθηκών της περιοχής. Ωστόσο, σήμερα, έχουν περιοριστεί σημαντικά – συναντώνται ανάμεσα στην Αγ. Τριάδα και στο Δαφνιά – εξαιτίας της υποβάθμισης των περιοχών, όπου κάποτε προϋπήρχαν, παρότι η περιοχή εξακολουθεί να διαθέτει υψηλά ποιοτικά χαρακτηριστικά ως προς τους φυσικούς της πόρους.

Οι υγρότοποι που βρίσκονται στην Τριχωνίδα και ειδικότερα οι ασβεστούχοι βάλτοι αποτελούν τύπο οικοτόπου προτεραιότητας και ένα από τα πιο σημαντικά οικοσυστήματα της Ελλάδας (χάρτης 3).

Οι ιδιαίτερες συνθήκες που αναπτύσσονται στα οικοσυστήματα αυτά και η παρουσία μεγάλων ποσοτήτων νερού, έχουν ως αποτέλεσμα να φιλοξενούνται εκεί σημαντικοί από οικολογική άποψη οργανισμοί που με την μοναδικότητα τους συνεισφέρουν στην διατήρηση της βιοποικιλότητας σε υψηλά επίπεδα.

Οι υγρότοποι τα τελευταία χρόνια θεωρούνται παγκοσμίως προστατευόμενες περιοχές, ιδιαίτερης οικολογικής αξίας και προστατεύονται με σχετική νομοθεσία.

Σήμερα, οι υγρότοποι της Τριχωνίδας κινδυνεύουν σε μεγάλο βαθμό από τις επιχωματώσεις, τις επεκτάσεις των καλλιεργούμενων εδαφών, την ανεξέλεγκτη οικιστική ανάπτυξη, τον απρόσεκτο σχεδιασμό ως προς τη διάνοιξη οδικού δικτύου, την απουσία διαχείρισης και ανεξέλεγκτης εναπόθεσης των απορριμμάτων, τα απόβλητα των ελαιοτριβείων, καθώς επίσης και από ποικίλες ανθρώπινες δραστηριότητες είναι η σπάταλη χρήση του νερού, των λιπασμάτων και των φυτοφαρμάκων.


Το άρθρο είναι από το LIFE - Φύση '99


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Share/Bookmark

Αιτωλοακαρνανία

Δημοφιλείς αναρτήσεις

Συνολικές προβολές σελίδας