Στιγμιότυπα του Δαφνιά Μεσολογγίου

9 Απρ 2011

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΓΑΒΑΛΟΥΣ




Απ` την προϊστορική εποχή μέχρι σήμερα

Στη θέση που είναι σήμερα η Γαβαλού, κατά την Αρχαιότητα βρισκόταν πόλη ονομαστή, το Τριχώνιο, που το αναφέρει ο ιστορικός Πολύβιος και ο γεωγράφος Στράβων. Έπαιξε σπουδαίο ιστορικό ρόλο κι έγινε ευρύτερα γνωστό στα χρόνια της Αιτωλικής Συμπολιτείας (300 – 31 π.χ.), βρισκόταν όμως εδώ αιώνες πριν, απ` την εποχή του Μυκηναϊκού Πολιτισμού και του Τρωικού Πολέμου ( 1200 π.Χ.).
Ακόμη πιο παλιά, το 2000 π.Χ., εποχή του Χαλκού, στην ίδια θέση, στα ριζά του Αρακύνθου, βρισκόταν προϊστορικός οικισμός, που δε λεγόταν Τριχώνιο, ούτε Γαβαλού, αλλά είχε προελληνικό, πελασγικό όνομα, αφού οι Έλληνες και ειδικά οι Αιτωλοί, που έχτισαν το Τριχώνιο, δεν είχαν ακόμη κατεβεί στην Ελλάδα.
Κι ακόμη πιο παλιά, το 5000 π.Χ., στη Νεολιθική εποχή, ήρθαν εδώ, οι πρώτοι γεωργοί και ποιμένες.
Ο τόπος μας λοιπόν, έχει πλούσια ιστορία και ενδιαφέρουσα προϊστορία, άγνωστη εν πολλοίς και ανυποψίαστη στους πολλούς.
Αυτή παρουσιάζουμε στο «Χρονικό της Γαβαλούς». Εδώ παραθέτουμε περίληψη του Χρονικού.

1. ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΜΑΚΡΥΝΕΙΑΣ

Πότε και πώς δημιουργήθηκε το όρος Αράκυνθος, η λίμνη Τριχωνίδα και η μεταξύ αυτών πεδινή λωρίδα, που ονομάστηκε Μακρυνεία.

 Τηθύς ήταν η μεγάλη θάλασσα, που εκάλυπτε τον Ελλαδικό χώρο κατά τον Μεσοζωϊκό αιώνα.
Αιγηΐς λεγόταν η ξηρά που αναδύθηκε απ` τη θάλασσα της Τηθύος, κατά τον Καινοζωϊκό αιώνα, και σχημάτισε την μετέπειτα Ελλάδα.
Οι ορογενετικές διεργασίες που ακολούθησαν, δημιούργησαν στην περιοχή μας τα βουνά Αράκυνθος και Παναιτωλικό.
Ρήξεις και καταβυθίσεις μεταξύ των βουνών αυτών, δημιούργησαν εν συνεχεία τηνΤριχωνίδα λίμνη και την πεδινή λωρίδα της Μακρυνείας.
Αυτά συνέβησαν πριν εκατομμύρια χρόνια. Μετά εμφανίσθηκε ο άνθρωπος.

2. ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΓΑΒΑΛΟΥΣ

 Οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής μας δεν ήταν Έλληνες, αλλά Προέλληνες. Μεσογειακά φύλα με την γενική ονομασία Πελασγοί, που εγκαταστάθηκαν εδώ ως γεωργοποιμένες. Ο πρώτος οικισμός από ποιμενικές καλύβες στα ριζά του Αρακύνθου, χρονολογείται απ` το 3500 π. Χ.
Απ` την πανάρχαια αυτή εποχή σώζονται μέχρι σήμερα τοπωνύμια, όπως Αράκυνθος, που είναι λέξη προ-ελληνική και σημαίνει δασωμένο βουνό. (Της ίδιας εποχής και παρόμοιας σημασίας είναι η λέξη Ζάκυνθος).

3. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΓΑΒΑΛΟΥΣ

 Οι πρώτοι Έλληνες ήρθαν εδώ πριν τέσσερις χιλιάδες χρόνια περίπου. Δηλαδή κατά τη δεύτερη χιλιετία προ Χριστού. Μια ελληνική φυλή, οι Αχαιοί, κατέλαβαν την Πελοπόννησο και την ονόμασαν Αχαΐα.
Άλλη ελληνική φυλή, οι Αιτωλοί, κατέλαβαν τη Δυτική Στερεά και την είπαν Αιτωλία.
Ήρθαν εδώ με άλογα και κοπάδια, ζητώντας βοσκοτόπια. Μια ομάδα Αιτωλών εγκαταστάθηκε στη μεγάλη πεδιάδα του Αγρινίου, που ονομάστηκε γι` αυτό, από τότε, «μέγα αιτωλικόν πεδίον».
Άλλη ομάδα Αιτωλών εγκαταστάθηκε στην μικρότερη, αλλά ευφορότατη πεδινή λωρίδα, που είναι ανάμεσα στον Αράκυνθο και την Τριχωνίδα, και θα ονομασθεί αργότερα Μακρυνεία. Αυτών απόγονοι είμαστε σήμερα εμείς.
Στους πρόποδες του βουνού χτίζουν πολίσματα, με πρώτο μεταξύ αυτών το Τριχώνιο, στη θέση ακριβώς της σημερινής Γαβαλούς, όπως έδειξαν οι ανασκαφές.

4. Η ΑΙΤΩΛΙΚΗ ΣΥΜΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ Ο ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΤΡΙΧΩΝΙΟΥ Σ` ΑΥΤΗΝ

 Θρησκευτικό και διοικητικό κέντρο της Συμπολιτείας ήταν το Θέρμο, αλλά οικονομικό και πολιτικό κέντρο, ήταν το Τριχώνιο, απ` όπου προήρχοντο οι επιφανέστεροι στρατηγοί. Έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στην αρχαιότητα απ` το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και μετά, ως την εποχή του Χριστού, δηλ. επί τρείς πε-ρίπου αιώνες ( 300 – 31 π. Χ.).
Πρωταγωνίστησε επίσης στη νίκη κατά των Γαλατών και στην αντίσταση κατά των Ρωμαίων.
Ανέδειξε μεγάλους στρατηγούς και πολιτικούς, όπως ο Δωρίμαχος, ο Νίκανδρος, ο Σκόπας και άλλοι, που κυβέρνησαν την Αιτωλική Συμπολιτεία με πυγμή εν καιρώ πολέμου, με δικαιοσύνη εν καιρώ ειρήνης.
Το Ασκληπιείο, και άλλα πλούσια ευρήματα, που έφεραν στο φώς οι ανασκαφές, δίνουν μέχρι σήμερα, μια εικόνα της ακμής του αρχαίου Τριχωνίου.

5. ΡΩΜΑΙΟΚΡΑΤΙΑ – ΦΡΑΓΚΟΚΡΑΤΙΑ – ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

 Μετά ήρθαν οι Ρωμαίοι. Στο ακρωτήριο Άκτιο, εκατό χιλιόμετρα από δώ, κοντά στη Βόνιτσα και την Πρέβεζα, το 31 π.Χ. έγινε η κοσμοϊστορική ναυμαχία του Ακτίου, που έκρινε την τύχη του αρχαίου κόσμου – και του αρχαίου Τριχωνίου. Αντίπαλοι ήταν οι στρατοί και οι στόλοι δύο επιφανών Ρωμαίων, του Αντωνίου και του Οκταβιανού. Νίκησε κατά κράτος ο δεύτερος, που επονομάσθηκε γι` αυτό Αύγουστος ( Σεβαστός) και άρχισε η Ρωμαιοκρατία. Οι κάτοικοι του Τριχωνίου εγκαταλείπουν τη γενέτειρα και ανεβαίνουν στα βουνά.

6. ΙΔΡΥΣΗ ΚΑΙ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΝΕΩΤΕΡΗΣ ΓΑΒΑΛΟΥΣ

 Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, οι απόγονοι των κατοίκων του αρχαίου Τριχωνίου μετακινούνται στα δυσπρόσιτα μέρη του Ζυγού, για να αποφύγουν τούς Τούρκους, και ιδρύουν εκεί αγροτοποιμενικό οικισμό, με το όνομα Γαβαλού. Από πού προήλθε το όνομα;
Ένας απ` τούς πρώτους οικιστές της περιοχής ονομαζόταν Γαβαλάς, όνομα βυζαντινό, που δείχνει ότι οι ρίζες του κρατούν πιθανώς από κει, απ` την αρχοντική οικογένεια των Γαβαλάδων, που έδρασε στην Πόλη τα χρόνια της ακμής και διασκορπίσθηκε, μετά την Άλωση, στη νότιο Ελλάδα.
Στη λαϊκή γλώσσα τώρα μπορεί, ως γνωστόν, η γυναίκα να παίρνει το όνομα του άνδρα της, με την αν-δρωνυμική κατάληξη «-ού»:
Νικολός – Νικολού∙ Μιχαήλ – Μιχαλού∙ Μελάς – Μελού∙ Πεταλάς – Πεταλού∙ Γαβαλάς – Γαβαλού∙
Αρχικά δηλαδή Γαβαλού ονομαζόταν η σύζυγος ή η κόρη του Γαβαλά, ή η κτηματική της περιουσία, όπως συνηθιζόταν τότε. Μετά η ονομασία επεκτάθηκε σ` όλον τον οικισμό και προέκυψε το τοπωνύμιο Γαβαλού.
Όπως απ` την Κατερίνη ονομάστηκε το Μοναστήρι και η περιοχή του «Κατερινού»∙ Όπως απ` τον Μα-κρή πήρε το όνομά της η Μακρυνού, κι απ` το Γραμματικό του Μακρή πήρε το όνομά της η Γραμματικού∙ Έτσι κι απ` τον Γαβαλά προήλθε το όνομα Γαβαλού.

7. ΟΙ ΚΛΕΦΤΑΡΜΑΤΩΛΟΙ ΤΟΥ ΖΥΓΟΥ ΚΑΙ Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

 Ονομαστοί για τη δράση τους κατά την Τουρκοκρατία έμειναν οι Κλέφτες του Ζυγού:
Ντοβαίοι απ` το Κεράσοβο.Τραγουλαίοι απ` τον Παλιοπλάτανο (παλιά Ματαράγκα). Τσερπελαίοι απ` τη Μακρυνού. Γαλαναίοι απ` τον Αι-Γιώργη Μεσολογγίου. Μοσχαίοι απ` τη Γαβαλού. Γκολφιναίοι απ` την Κα-ψορράχη και το Καλφενίκι.
Όλοι αυτοί σχηματίζουν «νταϊφάδες» (άτακτα σώματα κλεφτών) και πολεμούν τον τύραννο. Γενναία μεν, αλλά για το μπουλούκι του ο καθένας, χωρίς υψηλότερο όραμα και σκοπό.
Ο Γαβαλιώτης οπλαρχηγός Δημήτριος Μακρής είναι εκείνος που οργανώνει τα άτακτα σώματα σε πει-θαρχημένο στρατό. Τούς εμπνέει φρόνημα υψηλό, εθνική συνείδηση και απελευθερωτικό σκοπό, και πολεμάει μαζί τους στην έξοδο του Μεσολογγίου.

8. ΙΘ` ΑΙΩΝΑΣ: ΑΠ` ΤΗΝ ΠΑΛΙΑ ΓΑΒΑΛΟΥ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΝΩ ΓΑΒΑΛΟΥ ΤΗΣ ΠΑΛΙΟΚΑΣΤΡΙΤΣΑΣ

 Μετά την απελευθέρωση, οι κάτοικοι της Παλιάς Γαβαλούς κατεβαίνουν χαμηλότερα και χτίζουν νέο οικισμό στο λόφο της Παλιοκαστρίτσας: την Απάνω Γαβαλού. Κέντρο του νέου οικισμού γίνεται η ομώνυμη εκ-κλησία (Παναγία Παλιοκαστρίτσα), που ανηγέρθη το 1865, όπως δείχνει η κτητορική επιγραφή στην είσοδο του ναού, που σώζεται ακόμη.
Επί Χαριλάου Τρικούπη χαράχθηκε ο δρόμος Μεσολογγίου – Αγρινίου, με διακλάδωση, στη Συκιά, προς Μακρυνεία. Είναι ο ίδιος δρόμος που έχουμε σήμερα. Χωματόδρομος τότε, ασφαλτόστρωτος τώρα, αλλά στην ίδια χάραξη.

9. ΕΙΚΟΣΤΟΣ ΑΙΩΝΑΣ: ΑΠ` ΤΗΝ ΑΠΑΝΩ ΓΑΒΑΛΟΥ ΣΤΗΝ ΚΑΤΩ, ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΤΡΙΧΩΝΙΟΥ, ΑΠ` ΟΠΟΥ ΞΕΚΙΝΗΣΑΜΕ

 Επειδή ο καινούργιος δρόμος, αλλά και ο κάμπος με τα εύφορα κτήματα, βρίσκεται πιο χαμηλά απ` την Παλιοκαστρίτσα, στις αρχές του Εικοστού αιώνα οι κάτοικοι μετακινούνται για μια ακόμη φορά και χτίζουν την Κάτω Γαβαλού, τη σημερινή δηλαδή, τρίτη κατά σειράν Γαβαλού, στους πρόποδες του λόφου, χωρίς να ξέρουν ότι στη θέση ακριβώς αυτή βρισκόταν το αρχαίο Τριχώνιο.
Οι αιώνες που πέρασαν, οι κατολισθήσεις πού έγιναν, οι γεωλογικές μεταβολές που ακολούθησαν, το είχαν θάψει κάτω απ` τη γή. Οι ανασκαφές του Εικοστού Αιώνα το ξανάφεραν στο φώς.
Από δώ είχε αρχίσει η ιστορική περιπέτεια της Γαβαλούς χιλιετίες πριν. Οι παππούδες μας, που ξαναήρθαν εδώ, απ` όπου ξεκίνησαν κάποτε οι απώτατοι πρόγονοί τους, συμπλήρωσαν έτσι τον κύκλο.

10. ΕΙΚΟΣΤΟΣ ΠΡΩΤΟΣ ΑΙΩΝΑΣ: ΟΙ ΝΕΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΝΕΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ

 Ένας κύκλος έκλεισε, άλλος άνοιξε. Με την είσοδο στο νέο αιώνα (Εικοστό Πρώτο) και τη νέα χιλιετία (Τρίτη μετά Χριστόν), οι συνθήκες είναι εντελώς διαφορετικές και απαιτούν ανάλογη αντιμετώπιση.
Στην παγκοσμιοποιημένη κοινωνία και οικονομία που μπήκαμε, στην εποχή της Πληροφορικής και του Διαστήματος που ζούμε, η Γαβαλού εκσυγχρονίζεται, χωρίς απ` την παράδοση να αποχωρίζεται, και συνεχίζει το δρόμο της.
http://gavalou.gr/about/ Κων/νος Ευ. Ράπτης – Ph. Dr

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Share/Bookmark

Αιτωλοακαρνανία

Δημοφιλείς αναρτήσεις

Συνολικές προβολές σελίδας